GOTOWOŚĆ DZIECI DO PODJĘCIA NAUKI SZKOLNEJ
Dojrzałość szkolną, zwaną też często gotowością do nauki szkolnej, definiuje się jako taki poziom rozwoju psychoruchowego dzieci, który umożliwia im sprostanie wymaganiom stawianym w klasie I w czasie rozpoczęcia nauki. Wymienia się poziomy rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, a także ich podatność i wrażliwość na naukę w szkolnych warunkach.
Diagnozę gotowości dzieci do nauki szkolnej przeprowadza się według następujących ustaleń:
-organizuje się ją w placówkach wychowania przedszkolnego )przedszkola różnego typu, oddziały przedszkolne organizowane w szkołach) i obejmuje się nią wszystkie dzieci, które mają niebawem rozpocząć naukę w szkole
-przeprowadza ją nauczyciel przedszkola zajmujący się tymi dziećmi (przygotowany do tego), współpracując z psychologiem i logopedą, np. z poradni psychologiczno- pedagogicznej dla dzieci
– diagnozę realizuje się w trzech etapach:
- Przez kilka miesięcy prowadzi się obserwację i analizę funkcjonowania dzieci
- Potem dzieci wykonuję specjalnie przygotowane testy
- W czerwcu ustala się, czy gotowość do nauki szkolnej osiągnęły te dzieci, które w poprzednich dwóch etapach jej nie reprezentowały
– po przeprowadzeniu drugiego etapu formułuje się wnioski diagnostyczne, opracowuje programy wspomagania rozwoju umysłowego dzieci, które nie osiągnęły należytej gotowości do nauki szkolnej i organizuje się dla nich zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze
– w czerwcu, po trzecim etapie diagnozy, podejmuje się decyzję o rozpoczęciu nauki szkolnej lub o odroczeniu obowiązku szkolnego dzieci, które były objęte zajęciami dydaktyczno – wyrównawczymi
Czego oczekuje się od dziecka rozpoczynającego naukę szkolną?
- Umiejętności i wiadomości społeczne dzieci
Nauka szkolna na charakter społeczny. Dzieci ucząc się w grupie , porozumiewają się z nauczycielem, dziećmi, współpracują przy wykonywaniu różnych zadań, porównują swoje osiągnięcia z tym, co wykonały inne dzieci. Jeśli nie podsiadają wysokich umiejętności społecznych, korzystają z wielkim trudem lub wcale nie korzystają z nauki szkolnej. Jest to początek niepowodzeń szkolnych.
- Zdrowie i sprawność ruchowa
Sprawne ruchowo dziecko panuje nad swoją aktywnością ruchową, umie skupić się dłuższy czas i wykonać czynności , które warunkują opanowanie umiejętności szkolnych. Potrzeba jest tez dziecku siła i wytrwałość- musi przecież pokonać drogę do szkoły, nosić ciężki plecak, siedzieć przez dłuższy czas przy stoliku.
- Czynności samoobsługowe
Realia szkoły są takie, że nauczyciel nie może towarzyszyć, każdemu dziecku, gdyż korzysta ono z ubikacji. Dlatego mali uczniowie muszą umieć zadbać o siebie oraz o czystość i porządek, tam gdzie się znajdują. Dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma więc samodzielnie korzystać z toalety, jeśli w szkole jest stołówka, musi właściwie zachowywać się podczas posiłków. Ważne jest także, aby samodzielnie potrafiło się ubierać i rozbierać. Mały uczeń musi także dbać o osobiste rzeczy i przybory szkolne.
- Rozumienie i poziom wykonywania poleceń i zadań
Z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole dzieci musi sprawnie realizować serie poleceń, składające się na złożone zadania. Niektóre z nich wynikają z roli ucznia: odrabianie zdań, przygotowywanie się do lekcji, utrzymywanie porządku przy stoliku. Dziecko musi umieć obdarzać nauczyciela uwagą, wysłuchiwać w skupieniu i zapamiętywać co trzeba zrobić i wykonywać na określonym poziomie.
- Rozwój mowy
Jeśli dzieci mają trudności artykulacyjne, mnożyć się będą trudności w czytaniu i pisaniu. Dzieci piszą bowiem tak jak mówią. Dlatego trzeba usunąć u dzieci wady wymowy przed podjęciem przez nie nauki w szkole. Dziecko musi również umieć zwracać się bezpośrednio do rozmówcy, mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, fonetycznym, gramatycznym i składniowym.
- Gotowość do nauki czytania i pisania
W pierwszych tygodniach nauki w szkole realizuje się serie ćwiczeń rozwijających te funkcje, na których bazuje nauka pisania i czytania. Problem w tym, że przez dwa tygodnie dzieci nie nabędą gotowości do nauki czytania i pisania, jeżeli wcześniej – w przedszkolu- nie poświęcono należytej uwagi. Oprócz tego ważna jest także orientacja na kartce papieru i rozumienie sensu poleceń. Dzieci musza również chcieć nauczyć się czytać, z uwagą słuchać opowiadań, odpowiadać na pytania, mają także układać krótkie zdania, dzielić je na wyrazy, wyrazy na sylaby i wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej. Dzieci muszą rozumieć znaczenie podpisów pod obrazkami, napisy na szyldach, itd. Niebywale ważna jest także sprawność rąk.
- Edukacja matematyczna
Dzieci musza umieć liczyć obiekty i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego, wyznaczać wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcach czy innych przedmiotach, ustalać równoliczność dwóch zbiorów i posługiwać się liczebnikami porządkowymi. Znały dni tygodnia, miesięcy, rozumiały następstwo dni i nocy, orientowały się w prostych sposobach mierzenia (krokami, stopa za stopą).
- Orientowanie się w skutkach zjawisk atmosferycznych oraz w świecie roślin i zwierząt
Zakłada się tu, że dzieci znają zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych. Wiedza, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt i wzrostu roślin. Orientują się jakie zmiany zachodzą w życiu roślin wraz z zmieniającą się porą roku.
Na podstawie książki Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej „Nauczycielska diagnoza gotowości do podjęcia nauki szkolnej”, Kraków 2011